Przejdź do treści
! UWAGA !
INFORMACJA WÓJTA GMINY JEDNOROŻEC - zgodnie z Zarządzeniem Nr 129/2024 Wójta Gminy Jednorożec z dnia 21 listopada 2024 r. ustala się 27 grudnia 2024 roku (piątek) dniem wolnym od pracy dla pracowników Urzędu Gminy w  Jednorożcu. Odpracowanie tego dnia nastąpi 14 grudnia 2024 r. (sobota).
Jesteś tutaj
Żelazna Rządowa

 

W 1658 roku wojska szwedzkie, które przez kilka lat pustoszyły nasz kraj zostały wreszcie wyparte. Po tej wojnie większość wsi i miast była bardzo zniszczona. Właściciele ziemscy bardzo zubożeli i żeby odrobić straty przymuszali chłopów do większego wymiaru pracy. Ówczesne wsie były bardzo biedne i taka polityka szlachty powodowała często ucieczkę chłopów wraz z rodzinami. Uciekali oni właśnie do Puszczy Zagajnicy.  Ucieczka licznych chłopów do puszcz królewskich spotkała się z ostrą reakcją szlachty, której brakowało rąk do pracy. W 1659 roku na sejmiku w Łomży szlachta wystąpiła przeciw praktykom osiedlania w puszczach królewskich zbiegłych chłopów. Puszczę nazywali „jaskinią łotrów”. W tekście laudum sejmikowego czytamy: „Mieszkają tu jako opryszkowie albo raczej nieprzyjaciele, najeżdżają, nabiegają, nachodzą konie, woły i inne dobytki, sprzęty domowe rabują, na zdrowie ludzi spokojnych następują i różnie ekscesy według upodobania swego wyrządzają”[1]. Opinia szlachty zapewne była przesadzona, ale zapewne i takie zdarzenia miały miejsce. Szlachta postulowała wydanie zbiegłych chłopów i „znoszenie osad” oraz nie zakładanie nowych. Sprawa otarła się nawet o Sejm Walny (ogólnokrajowy) w 1666 roku, gdzie powzięto uchwałę o wydaniu zbiegów, jednak kolejni starostowie sabotowali tę uchwałę[2].

            Zapewne właśnie w ten sposób powstała miejscowość Żelazna, mieszkańcami byli zbiegli chłopi. Pierwsze ślady istnienia tej wsi można odnaleźć w lustracji dóbr królewskich z 1661 roku, w lustracji czytamy: „w tej wsi tylko chłopów nr 4, płacą czynsz etc.[3].

            Przez następne wieki była to niewielka należąca do starostwa przasnyskiego, z tym jednak, że nie było tutaj bartników, była to zwykła wieś królewska, podobnie jak Lipa czy Małowidz. Źródła nie wspominają o prawie bartnym w tej miejscowości, zapewne z tej przyczyny nie rozwijała się ona tak szybko jak Jednorożec czy Olszewka. Dane z 1781 roku wspominają o 20 domach[4]. Miejscowość należała do parafii Chorzele.

Tabella miast i wsi z 1827 roku notuje istnienie 24 domów i 70 mieszkańców[5]. W latach 1795-1864 wioska stanowiła własność rządową (państwową) kolejnych rządów w Polsce. 

Na przełomie XIX i XX wieku nastąpiła też komasacja ziemi, likwidująca szachownicę gruntów, pozostałość po dawnych podziałach majątkowych[6]. Sytuacja gospodarcza tego regionu była zła, wielu emigrowało za granice, nawet do U.S.A.   Dodatkowo ludność zajęła się tkactwem, wzrastały zasiewu lnu[7].

            W 1921 roku w tej wsi notowano 49 domów i 249 mieszkańców. Miejscowość należała do gminy Jednorożec[8].



[1] Niedziałkowska Z. Ostrołęka....., , s. 80

[2] Tamże

[3] Lustracja województwa mazowieckiego XVII wieku, część II 1660-1661, Warszawa 1989, s. 139.

[4] Materiały do dziejów...., s. 21.

[5] Słownik Geograficzny...., tom XIV, s. 763.

[6] Paprocka W, Przemysł domowy, rzemiosło....., s. 60

[7] Paprocka W, Przemysł domowy, rzemiosło....., s. 69

[8] Skorowidz....., s. 130.

wyszukiwarka
szukaj