Przejdź do treści
! UWAGA !
INFORMACJA WÓJTA GMINY JEDNOROŻEC - zgodnie z Zarządzeniem Nr 129/2024 Wójta  Gminy  Jednorożec z   dnia   21 listopada  2024 r. ustala się  27 grudnia 2024 roku (piątek) dniem  wolnym  od  pracy  dla  pracowników  Urzędu  Gminy  w  Jednorożcu. Odpracowanie tego dnia nastąpi 14 grudnia 2024 r. (sobota).
Jesteś tutaj
Małowidz

 

Według językoznawców nazwa pochodzi od dawnego imienia Miłowit[1].

Małowidz został założony około 1540 roku, zapewne w tym samym czasie co Kobylaki Wólka. Była to wioska królewska, która jak czytamy w lustracji z 1565 roku, „Ku Przasniszowi należy, nowo osadzona, ale już wolę wysiedziała [minął czas wolnizny] Ma grunt piaszczysty, borowizna, pola trojne. Ma włók wszystkich 20, między któremi włók wójtowskich 4, włók kmiecych 16, którzy iż dopiero wolę wysiedzieli. KJM [Król Jegomość] rozkazać raczył p. Kobyliniczkiemu starostwa ciechanowskiego ekonomowi, aby postanowił z nimi, co by mieli czynszu płacić, dani dawać i co by robić mieli. Postanowiliśmy tedy z ludźmi, mając zły grunt i nieurodziwy, aby płacili czynszu na każdy ś. Marcin per groszy 30. Owsa nie będą winni nic płacić, bo się tam nie rodzi. Gęsi nie będą winni płacić, bo tam wody niemasz. Kapłunów po 1. Jajec per 30. Roboty- winni robić od ś. Wojciecha do ś. Michała po dwu dni z włóki sobą, abo jeśli sprzężajem, tedy dzień 1 w tydzień; a od ś. Michała od ś. Wociecha dzień w tydzień sobą abo sprzężajem. Tłok, przewodów ani stróżej nie winni. Wójtostwo- Jest w tej wsi wójt dziedziczny, ślachetny Grzegorz Gorziszewski, szafarz królowej JM. do którego wójtostwo KJM raczył przyłączyć pewne kąty ról na folwark, na tych kąciech uczyniony, iż na złym gruncie, na piaszczystym, mogą uczynić ledwie. Granice: ma te wieś wszędy między wsiami królewskimi, dziesięciny po tej wsi nie dawają”[2].

Zatem wioska była zorganizowana, podobnie jak Lipa, na prawie niemieckim, które było korzystniejsze gospodarczo od prawa polskiego.

Do 1605 roku Małowidz zarządzany był przez starostów przasnyskich. W tamtych czasach polscy królowie cały czas borykali się z brakiem pieniędzy i zdarzało się, że wyłączali pewne wsie tworząc z nich tak zwane dzierżawy. Oddawali je w zarząd szlachcie, dzięki temu królowie mieli dodatkowe środki finansowe.

W 1605 roku właśnie to spotkało Małowidz, który wraz z Połomią tworzył dzierżawę Małowidz. W latach 1605-1608 dzierżawcą był Szymon Dzikowski, następnie dzierżawę Dzikowski odstąpił Janowi Przeradowskiemu[3].

Jako, że nadal były to dobra królewskie zostały zlustrowane w 1617 roku, dzierżawca wpuścił lustratorów do tej wsi.  Wynika z niej, iż miała ówcześnie 20 włók, w tym 4 włóki uprawiali wójtowie (przywilej wójtostwa należał również do Przeradowskiego). Pozostałe 16 włók należało do chłopów, ale 8 z nich było pustych. Z każdej włók kmiecie płacili po 30 groszy czynszu rocznie, oddawali też po 1 kapłonie rocznie z włóki i po 20 jaj rocznie. Na 8 włókach w tej wsi znajdował się folwark dworski (puste włóki na dwór sieją). Uprawiano tu głównie żyto i jarkę[4].

W 1633 roku dzierżawa małowidzka stała się własnością rodziny „na Krasnem” Krasińskich. Dzierżawa została przyłączona do wójtostwa w Przasnyszu, które już wcześniej należała do Krasińskich[5].

Lustracja dóbr królewskich z 1661 roku bardzo pobieżnie opisuje wieś, użytkowana była wszak przez dzierżawców. Czytamy w lustracji: Zasiadła na włókach nro 20, między ktoremi wójtowskich nro 4 i teraz zasianych włók nro 2, z których płacą czynsz. Zatem wioska była bardzo uboga, z dawnych 20 włók obsiewano tylko 2 włóki[6].

Brak dokładnych danych z XVIII wieku, nie wiadomo czy Małowidz nadal był dzierżawą czy też podlegał starostom przasnyskim. Nie wiele to zmieniało, ponieważ dzierżawcami byli Krasińscy, a starostami przasnyskimi również Krasińscy.

W 1781 roku w tej wsi było 20 domów mieszkalnych[7]. Od 1795 roku Małowidz stanowił dobra rządowe kolejnych rządów w Polsce, w 1827 roku notowano tutaj 34 domy i 228 mieszkańców[8].

            Po 1864 roku ziemia rządowa została rozparcelowana między chłopów. Opis wsi z 1885 roku informuje: Wieś u zbiegu rzeki Świniarki z Orzycem, powiat przasnyski, gmina Jednorożec, parafia Chorzele, odległość 21 wiorst od Przasnysza. Ma 48 domów, 299 mieszkańców,  1 326 mórg gruntu, 397 mórg nieużytków[9]. 

            W czasie spisu powszechnego z 1921 roku notowano tutaj 69 domów i 332 mieszkańców[10]. W okresie międzywojennym znajdował się tutaj dwa sklepy spożywcze: R. Nagiela i H. Niszanowicza[11].

            Zabytkiem wsi jest figura przydrożna, na słupie, ludowa z rzeźbą ś. Jana Nepomucena[12].


[1] Nazwy miejscowe..... tom VI, s. 493.

[2] Lustracja dóbr królewskich województwa mazowieckiego 1565, część II,  Warszawa 1968, s. 20-21.

[3] Lustracje województwa...., część II, s. 135.

[4] Lustracje województwa...., cześć I, s. 73.

[5] Lustracje województwa...., część II, s. 135.

[6] Tamże.

[7] Materiały do dziejów...., s. 21.

[8] Tabella miast i wsi...., tom II, s. 6.

[9] Słownik Geograficzny...., tom VI, s. 79.

[10] Skorowidz miejscowości...., s. 130.

[11] Księga Adresowa......, s. 1981.

[12] Katalog zabytków....., s. 18.

wyszukiwarka
szukaj
Wszelkie prawa zastrzeżone (c) 2018
[ZAMKNIJ] Nowe zasady dotyczące cookies. W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Możecie Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies.